تولّی و تبرّی

راست کردن: اصلاح کردن، درست کردن.

از: به وسیله، به یارىِ.

راستان: اشاره به مردان حق ویاران اهل حق است که باید سر بر آستان آنها نهاد

راست کن اجزات را از راستان: اشاره است به آیهْشریفه «کُونُوا مَعَ اَلصَّادِقِینَ» یعنى با راستگویان باشید.[1]

ترازو: استعارت از مرد حق است،یعنی مردان کامل می توانند کژی های ما را به راستی بدل کنند مانند ترازویی که دقیق باشد واز روی آن بتوان دقّتِ ترازوی دیگری را سنجید. سالک باید خود را با او بسنجد و اگر کم و کاستى دارد بر طرف سازد.

هم سنگ شدن: هم تراز شدن. همنشین گشتن.

دنگ: بى‏هوش .

دنگ شدن: کنایه از کار افتادن.

غیرت: غیرت حق است که اگر عاشق حق به جز حق توجه کند، حق را می‏‏رنجاند و خشم و غیرت حق می‏‏تواند همهْ رشته‏های او را پنبه کند.

خاران:همان اغیارند که دشمن حق و مردان حق‌اند.

گرگان : اشاره به اغیار و دشمنان اولیاى خدا است.

یوسف : کنایه از مردان حق و بنده خاص خدا.

نگسلند : صورتی از نگسلند ،گسستن، بریدن است.

اَشِدَّاءُ عَلَى الکُفَّار: برگرفته است از آیه « مُحَمَّدٌ رَسُولُ اَللَّهِ وَ اَلَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى اَلْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اَللَّهِ وَ رِضْواناً: محمد فرستاده خداست و آنان که با اویند، سختگیران‏اند بر کافران، مهربانان در میان خودشان. بینى آنان را رکوع کنان، سجده کنان مى‏جویند فزونى (بخشش) از خدا و خشنودى...»[2]

دل دارى: نوازش، غم خوارى.

اغیار: جمع غیر: مخالف، بیگانه، که از راستان نیست.

روباه بازى: مکارى، حیله‏گرى، دو رویى.

چون سپند آتش زدن: سوزاندن چنان که فریاد بر زند. و در آن تلمیحى است به سوختن سپند براى دفع چشم زخم.

( 122) اجزا و اعضا و جوارح خود را بوسیله اشخاص راست و صادق از کجى بدر آورده و راست کن و از مردان صادق و راست گو سر مکش . ( 123) آن که با راستان هم ترازو شد ترازوى او راست نمود و آن که با ناراستان هم ترازو گردید ناراست خواهد شد . ( 124) آن که با ناراستها هم سنگ شود ناقص گردیده و عقلش کم مى‏شود . ( 125) برو بطورى که خداوند فرموده« أَشِدَّاءُ عَلَى اَلْکُفَّارِ» بکفار سخت‏گیر باش و عوض دل دارى بر سر اغیار خاک بریز ( 126) در مقابل حریف روباه بازى نکرده چون شیر ایستادگى‏ کن و بر سر اغیار چون شمشیر برنده فرود آى‏ . ( 127) تا یاران بر اثر غیرت از تو نگسلند یاران گلهایى هستند که کفار خار آنها بوده و با آنان دشمنند . ( 128) این گرگها را چون اسفند در آتش بریز زیرا که اینها دشمن یوسفند .

راستان و مردان کامل می‏‏توانند کژی‏های ما را به راستی بدل کنند؛ مانند ترازویی که دقیق باشد و از روی آن بتوان دقت ترازوی دیگری را سنجید؛ همانند دو کفهْ یک ترازو که سنگینی و سبکی یک‌دیگر را نشان می‏‏دهند. مولانا به آیهْ 29 سوره فتحاشاره می‏‏کند که پروردگار می‏‏فرماید: محمد، فرستادهْ خداست و آنان که با اویند، با کافران سختگیر و با خود شفیق و مهربان‌اند. او نتیجه می‏‏گیرد که دلداری اغیار و دوستی، با کسانی که به دنیا چسبیده و توجهی به طریق حق ندارند، مانند چاپلوسی روباه برای حفظ خود و منافع خویشتن است، اما اگر تو به این دنیادوستان توجه نکنی، مانند شیر در نظر آنها شکوهمندی. مولانا می‏‏گوید: بر سر اغیار چون شمشیر باش تا غیرت حق، یاران خدایی را از تو جدا نکند.